0,7% số người trên thế giới được chẩn đoán có tâm thần phân liệt. Hầu hết được chẩn đoán trong khoảng thời gian từ đầu độ tuổi thiếu niên đến cuối độ tuổi vị thành niên. Theo thống kê, nam giới dễ có tâm thần phân liệt hơn nữ giới [1].

Trong phần đầu tiên “Mối liên hệ giữa ruột và não: Trục hệ vi sinh vật - ruột - não”, chúng ta đã nói về cách hệ vi sinh vật đường ruột có thể ảnh hưởng đến phản ứng căng thẳng của những con chuột không có hoặc thiếu vi sinh vật đường ruột. Trong bài viết này, chúng ta sẽ xem xét về tương tác và ảnh hưởng lẫn nhau giữa các vi sinh vật đường ruột và hệ miễn dịch cũng như mối liên kết giữa chúng và các rối loạn tâm lý.

Sang chấn tâm lý (tiếng Anh: trauma) là hậu quả có thể xảy ra sau một sự kiện gây tổn thương về mặt tinh thần nào đó, từ thảm họa thiên tai tới những bi kịch do chính con người gây ra. Tùy vào nhiều yếu tố, một số người sau khi trải qua sang chấn có thể phải đối diện với Rối loạn căng thẳng sau sang chấn (post-traumatic stress disorder, hay PTSD). Theo Cẩm nang chẩn đoán và thống kê rối loạn tâm thần, phiên bản thứ 5 (DSM-V), người có PTSD thường liên tục tái trải nghiệm sang chấn qua những hồi tưởng, và luôn luôn dè chừng trước khả năng tái diễn của sự kiện gây sang chấn [1][2]. Nghiên cứu còn cho thấy hậu quả của chấn thương tâm lý không chỉ dừng lại ở một thế hệ, mà nó còn có thể được “lưu truyền” qua nhiều thế hệ tiếp theo.

Trong phần một, chúng ta đã cùng tìm hiểu khái niệm sinh viên đại học qua lăng kính một số học thuyết phát triển về độ tuổi mới trưởng thành. Trong phần này, mình sẽ giới thiệu những khó khăn tâm lý thường gặp của sinh viên và gợi ý một số hướng phát triển hệ thống hỗ trợ sức khỏe tâm lý cho sinh viên, dựa trên những tựa sách mới nhất về chủ đề này.

Bài viết này gồm hai phần, xoay quanh ba chủ đề chính: Sự phát triển của sinh viên đại học, các vấn đề sức khỏe tâm lý thường gặp của sinh viên, và một số định hướng cho giáo dục đại học nhằm hỗ trợ sức khỏe tâm lý cho sinh viên tại Việt Nam. Cụ thể hơn, trong phần một, chúng ta sẽ tìm hiểu về khái niệm sinh viên đại học qua lăng kính một số học thuyết phát triển của độ tuổi mới trưởng thành. Trong phần hai, mình sẽ giới thiệu những khó khăn tâm lý thường gặp của sinh viên và gợi ý một số hướng phát triển hệ thống hỗ trợ sức khỏe tâm lý cho sinh viên, dựa trên những tựa sách mới nhất về chủ đề này.

Không thể phủ nhận những trải nghiệm từ thời thơ ấu rõ ràng luôn có tác động lớn đến tính cách, hành vi và cuộc sống chúng ta. Về mặt tiến hóa, con người cũng như các loài động vật khác thường có xu hướng dịu dàng hơn với con của mình nhằm tạo cho chúng cơ hội để lớn lên và phát triển khỏe mạnh hơn. Ngược lại, những Trải nghiệm tuổi thơ bất trắc (Adverse childhood experiences - ACEs) có thể dẫn đến những hậu quả xấu cho cuộc sống của nạn nhân [1].

Bạn đã bao giờ thắc mắc về cảm giác như thế nào khi có rối loạn lưỡng cực? Đây là một tình trạng sức khỏe tâm lý phức tạp, khó hiểu, thậm chí khó chấp nhận, không chỉ đối với cá nhân người được chẩn đoán, mà còn đối với những người thân yêu của họ. Làm thế nào một người hôm nay đang tràn đầy năng lượng và lạc quan với cuộc sống, bỗng nhiên ngày mai họ lại cảm thấy chán nản, không có động lực và không thiết tha làm bất cứ thứ gì? Bài viết này nhằm mục đích giới thiệu sơ lược về rối loạn này.

Một sự thật mà có lẽ nhiều người chưa biết đó là đường ruột có thể ảnh hưởng tới não bộ hay nói cách khác là ảnh hưởng tới sức khỏe tinh thần của chúng ta và ngược lại. Trục ruột-não (gut-brain axis) là đường giao tiếp hai chiều giữa đường ruột và não bộ tạo ra những tác động đó và nhìn chung nó khá phức tạp. Trong khuôn khổ bài viết này, chúng ta sẽ tập trung vào sự ảnh hưởng của hệ vi sinh vật trong trục hệ vi sinh vật-ruột-não. Trục hệ vi sinh vật-ruột-não (microbiota-gut-brain axis hoặc MGB axis) sử dụng hệ vi sinh vật trong đường ruột của chúng ta với vai trò như là nguồn cung cấp một loại tín hiệu sinh hoá để giao tiếp giữa đường tiêu hóa (ruột) và hệ thần kinh trung ương (não bộ) [1].

Chuyên mục này là những phương thức ứng phó nhắc đến trong bài viết và là tham khảo nhanh có thể ứng dụng trong cơn hoảng loạn để kiểm soát từng bước bạn có thể làm để ứng phó: 1. Di chuyển, 2. Thở bằng bụng, 3. Thư giãn cơ tiến triển theo giai đoạn PMR, 4. Các định hướng suy nghĩ.

Cơn hoảng loạn là khi cảm giác sợ hãi và khó chịu đột ngột dâng trào, lên đến tột đỉnh chỉ trong vài phút. Mặc dù chúng thường kéo dài khoảng 10 phút, nhưng khoảng thời gian của các cơn hoảng loạn có thể rơi vào bất cứ đâu trong vòng 5 đến 20 phút. Trong trường hợp bất thường, thời gian của các đợt có thể kéo dài đến hàng giờ.

Về cơ bản, căng thẳng không phải là một thứ ta cần phải tránh né mới có thể có một cuộc sống khỏe mạnh. Nó đơn thuần chỉ là một phản ứng tự nhiên của cơ thể để đối phó với những khó khăn trong cuộc sống. Trong bài viết này, chúng ta sẽ nói về hệ thống phản ứng chính - trục HPA - và việc nó và sức khỏe tâm thần của chúng ta sẽ chịu ảnh hưởng như thế nào khi phải liên tục đối mặt với căng thẳng và áp lực. Đầu tiên, chúng ta sẽ nói qua trục HPA và hệ thần kinh giao cảm là gì và vai trò của chúng trong hệ thống phản ứng đối với căng thẳng của cơ thể.

Khi nạn nhân chống chọi hiệu quả với PTSD là khi họ vượt qua những thách thức về niềm tin cốt lõi của chính họ, và sẽ dần đạt đến một sự phát triển bản thân, thường được biết đến là sự phát triển hậu sang chấn (posttraumatic growth, PTG) [3]. Một trong những nhân tố quan trọng tác động đến quá trình hồi phục của họ đó là hỗ trợ cộng đồng, một phương pháp dùng những mối quan hệ tích cực để định hướng cho sự phát triển của những người sống sót (survivors) sau những sang chấn tâm lý. Thế nhưng, những ai đang chống chọi với PTSD sẽ gặp những thử thách trong việc tìm phương pháp đối phó PTSD phù hợp, tiếp cận, hình thành và duy trì sự hỗ trợ xã hội một cách hiệu quả. 

Trầm cảm là một rối loạn tâm lý thường gặp có thể gây gây ảnh hưởng đến cách chúng ta cảm nhận, suy nghĩ và hành động. Các triệu chứng đặc trưng của trầm cảm bao gồm cảm thấy buồn chán, mất hứng thú trong các hoạt động mà bạn từng yêu thích, mất khẩu vị, không ngủ được hoặc ngủ quá nhiều, cảm thấy tội lỗi và không có giá trị, không thể tập trung, suy nghĩ tới cái chết hoặc tự tử [1, 2]. Nó có thể dẫn đến các vấn đề về cảm xúc và tinh thần, có thể giảm khả năng làm việc và sinh hoạt của bạn. Giai đoạn trầm cảm có thể đi từ mức độ nhẹ đến nặng (đi kèm với những triệu chứng loạn thần, ảo tưởng và ảo giác) [2].

Rối loạn ám ảnh cưỡng chế là một rối loạn tâm lý khá phổ biến với tỷ lệ 1-3% dân số có đủ tiêu chuẩn cho chẩn đoán OCD [3], trong đó một người có những suy nghĩ, hình ảnh, thôi thúc không thể kiểm soát, lặp đi lặp lại (ám ảnh) và/hoặc hành vi (cưỡng chế) mà họ cảm thấy thôi thúc lặp đi lặp lại để đáp trả cho những ám ảnh hoặc một luật lệ nào đó cần phải tuân theo [1]. 

Neurodiversity (tạm dịch: đa dạng hệ trí não) là giả thuyết đặt ra để giải thích lý do vì sao một số “rối loạn” như tự kỷ, tăng động giảm chú ý (ADHD) hay chứng khó đọc (dyslexia) không đơn thuần đem lại những khiếm khuyết cho một cá nhân, mà còn đi kèm theo những lợi thế so với người khác [6]. Một số kết quả nghiên cứu đề xuất rằng người tự kỷ thường quan sát và hệ thống hóa tốt hơn, người tăng động có khả năng sáng tạo vượt trội và người khó đọc có ưu thế về tư duy thị giác [3]. Qua đó, bộ não con người được cho rằng có thể được hoạt động dưới một số hệ điều hành khác nhau. Một phép so sánh để ta dễ hình dung (mặc dù không hoàn toàn tương xứng) là máy tính thường có thể được điều khiển bởi các hệ điều hành khác nhau, như Windows, Mac hay Ubuntu.

Bạn không cần phải lưỡng lự lâu hơn. Mặc dù việc bỏ uống rượu có thể là một hành trình khó khăn và nguy hiểm, bạn có thể làm được. Biết cách để giúp đỡ và tìm kiếm trợ giúp là bước đầu tiên. Khi một người nào đó đang gặp khó khăn với việc nghiện rượu, họ có thể che giấu và nói dối với người khác, hoặc tìm cách bao biện với bản thân về liều lượng và tần suất uống rượu. Bạn cần xem những hành vi này là triệu chứng của việc nghiện rượu chứ không thể hiện điều gì về bản tính cá nhân cả.

Ở nước Mỹ, tự tử là nguyên nhân gây tử vong cao thứ nhì đối với người từ 10 đến 34 tuổi [2]. Hàn Quốc, nền kinh tế lớn thứ 11 trên toàn thế giới, phải chứng kiến gần 40 người tự sát mỗi ngày [3]. Ngoài nền kinh tế lớn thứ ba trên toàn thế giới, Nhật Bản còn được biết đến qua khu rừng Aokigahara, địa điểm tự sát nổi tiếng thế giới [4]. Những mặt đối nghịch này khiến ta phải tự hỏi một câu hỏi triết lý muôn thuở: Liệu tiền bạc có đem lại hạnh phúc? 

Hội chứng kẻ mạo danh (Imposter Syndrome) là hiện tượng tâm lý không xa lạ ở xã hội hiện đại với nhiều áp lực trong cuộc sống. Người có hội chứng này thường tự thuyết phục rằng họ không thông minh, sáng tạo hay tài năng như thực tế, họ thậm chí chờ đợi người khác phát hiện ra sự kém cỏi của mình. Khi suy nghĩ này liên tục xuất hiện, hội chứng kẻ mạo danh có thể dẫn đến lo lắng và trầm cảm [15]. Mình xin chia sẻ những thông tin cơ bản về Hội chứng kẻ mạo danh, ảnh hưởng của nó đối với sức khoẻ tinh thần, cách đối mặt và vượt qua những suy nghĩ không lành mạnh do hội chứng này dẫn đến, hy vọng đây sẽ là những thông tin hữu ích cho bạn.

Lạm dụng rượu bia* trong môi trường học đường đang là một vấn đề được lưu ý ở nhiều nước trên thế giới. Một thống kê ở Hoa Kỳ cho thấy trong khoảng 70% sinh viên sử dụng các loại đồ uống có cồn, đến gần 50% trong số họ có hành vi sử dụng rượu bia quá liều lượng ít nhất một lần trong khoảng hai tuần [1]. Ở Việt Nam, một cuộc khảo sát Đại học Y Hà Nội và Thái Nguyên cho thấy, trong vòng một năm số sinh viên biểu hiện hành vi lạm dụng này là 12.5%, trong tổng số 65.5% sinh viên có sử dụng rượu bia [2].