Hỗ Trợ Trị Liệu Bằng Chất Thức Thần (Psychedelics) (phần 3): Trải Nghiệm Ảo Giác

Trị liệu với sự hỗ trợ của chất thức thần (psychedelics-assisted psychotherapy hoặc PAP) đã được cho là có hiệu quả nói chung và hiệu quả lâu dài nói riêng trong việc trị liệu rối loạn tâm lý. Tuỳ theo loại chất thức thần được sử dụng, người nhận trị liệu sẽ có những trải nghiệm khá tương tự nhưng không bao giờ giống nhau hoàn toàn.

Ví dụ, khi sử dụng ketamine, người nhận trị liệu thường đề cập đến nhận thức về thời gian của họ bị chậm lại (hoặc hoàn toàn mất đi), cũng như những cảm giác bất thường của cơ thể [1]. Tuy nhiên, đối với những người tiếp nhận trị liệu từ psilocybin, họ thường nhìn thấy những hình ảnh trừu tượng thoáng qua (chẳng hạn như động vật, hoa văn phức tạp, hay phong cảnh) và ảo giác đắm chìm, có ý nghĩa với họ [2].

Qua những nghiên cứu định tính, các nhà nghiên cứu đã xác định năm điều thường được đề cập bởi người nhận trị liệu đó là (1) sự hiểu biết sâu sắc hơn về bản thân, (2) sự thay đổi nhận thức về bản thân, (3) cảm giác kết nối, (4) trải nghiệm siêu nhiên (transcendental), và (5) sự mở rộng của cảm xúc [3]. Chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu về những điều này và những lợi ích của chúng trong quá trình trị liệu.

1. Sự hiểu biết về bản thân

Một trong những điều thường được người nhận trị liệu đề cập đến nhất đó là họ nhận ra nguyên nhân dẫn đến rối loạn tâm lý của họ [3]. Ví dụ:

“Tôi thấy mình như một bộ xương thối rữa, mục nát và sau đó tôi thấy mình là một người phụ nữ xinh đẹp toàn thân, xinh đẹp với mái tóc dài này, và tôi muốn trở thành người phụ nữ đó…và sau đó tôi sờ thấy xương sườn của mình và tôi có thể cảm thấy chúng, chúng rất rỗng và tôi đã không thể đợi để trở lại và bắt đầu tăng cân.” [4]. [ayahuasca, rối loạn ăn uống]

Trong trường hợp này, chúng ta có thể thấy người nhận trị liệu nhận ra rằng vì những mong muốn để trở nên xinh đẹp, họ đã có những thay đổi về hành vi và gây hại tới bản thân. 

Ngoài ra, người nhận trị liệu cũng có thể có cái nhìn mới về hành vi của họ, cũng như những mối quan hệ bạn bè, gia đình, hoặc những chủ đề khác như cái chết [3]:

“Tôi cảm thấy như thể dây rốn của tôi được nối với vũ trụ và nó sẽ rút cạn sức sống của tôi một ngày nào đó, tôi sẽ sẵn sàng đầu hàng khi thời cơ chín muồi, quả thật là sâu sắc…và vô cùng khuây khỏa, bạn biết đấy…chúng ta là một thể thống nhất vĩ đại và rồi chúng ta sẽ trở về…Tôi đã chọn [sự sống] tuy không hề biết nó sẽ kết thúc ra sao…Tưởng chừng rất đơn giản, nhưng thật yên lòng làm sao.” [5]. [psilocybin, đau khổ (distress) do ung thư]

Trị liệu bằng ảo giác đã được chứng minh là có thể giảm bớt sự đau khổ liên quan đến cái chết bởi nó cho người nhận trị liệu một cảm giác có tính liên tục sau khi chết, cùng với sự chấp nhận của cái chết [6,7]. Thay đổi trong quan điểm này có thể góp phần hạn chế tình trạng mất tinh thần, cũng như cảm giác vô vọng khi đấu tranh với ung thư [8].

2. Sự thay đổi nhận thức về bản thân

Sau trị liệu, cơ chế phòng vệ tâm lý của người nhận trị liệu sẽ yếu đi, khiến họ bớt tự phê phán và hạ thấp bản thân [9,10]. Họ cũng sẽ chấp nhận và yêu bản thân hơn, nhận ra giá trị bản thân, và tăng cường sự tự chủ, tự trọng, tự tin, lòng trắc ẩn và vị tha [3]. Ví dụ:

"Tôi cảm thấy như bản thân tôi đã bắt đầu có một cách nhìn khác…Như thể tôi đang tự hỏi chính mình, rằng 'Đã bao nhiêu lần bạn thực sự làm một điều gì đó khủng khiếp đến mức…nó khiến mọi người phải quay lưng lại với bạn?’ Tôi đã không thể nghĩ ra bất cứ điều gì.” [11]. [MDMA, hậu chấn tâm lý]

Chúng ta có thể thấy rằng người nhận trị liệu này đã tìm ra cách để tránh những suy nghĩ tiêu cực phi lý mà họ thường có trước đây, từ đó họ đã có một cái nhìn mới khách quan hơn về chính mình.  

3. Sự kết nối

Người nhận trị liệu cũng có thể cảm nhận được sự kết nối với chính mình và mọi người xung quanh, cũng như với thiên nhiên và thế giới [3]. Ví dụ:

“Tôi là tất cả mọi người, một thể thống nhất, một cuộc sống với 6 tỷ khuôn mặt, tôi là người cầu xin tình yêu và cho đi tình yêu, tôi đang bơi trong biển, và biển cũng chính là tôi.” [9]. [psilocybin, trầm cảm]

Theo các nhà nghiên cứu, việc chuyển từ trạng thái ngắt kết nối sang trạng thái kết nối lại này là một trong những yếu tố giúp tình trạng của người nhận trị liệu cải thiện [9]. Điều này cũng dễ hiểu vì họ thường nhắc tới những thay đổi tích cực trong tình bạn và cải thiện mối quan hệ với gia đình sau trị liệu [11].

4. Trải nghiệm siêu nhiên

Đây là trải nghiệm ảo giác có liên quan tới sự xuyên nhân cách (transpersonal), cảm giác kinh ngạc (awe), danh tính tan biến (dissolving of the self), sự kết nối với những thế lực siêu nhiên, cùng với mọi sự sống và sự thống nhất của vạn vật [3]. Ví dụ:

“Dường như tôi đang ở bên trong thiên nhiên, và tôi có thể ở đó mãi mãi—điều đó thật là tuyệt vời. Tôi cũng cảm thấy những thứ khác nữa, chẳng hạn như cảm giác được kết nối với mọi thứ, ý tôi là, mọi vạn vật thiên nhiên. Mọi thứ—ngay cả những viên sỏi, những giọt nước biển…nó  như là ma thuật.…Như thể tôi đang ở bên trong…cánh bướm. Và trong mắt của một chú báo săn mồi.” [2]. [psilocybin, lo âu giai đoạn cuối đời (end-of-life anxiety)]

Đối với những người nhận trị liệu có trải nghiệm này, họ tạm thời bỏ đi danh tính của chính mình để hòa nhập với thế giới và từ đó, có một cái nhìn rộng và cởi mở hơn. 

5. Sự mở rộng cảm xúc

Khi sử dụng chất thức thần, người nhận trị liệu sẽ trải qua rất nhiều cảm xúc từ vui vẻ, yêu thương đến lo lắng, tức giận hay thậm chí hoang mang [3]. Ví dụ:

“Trải nghiệm đầu tiên đã khiến tôi hoảng sợ, một nỗi sợ hãi thuần túy về cái chết. Thật là đau đớn… Thực sự, tôi đã nghĩ “mình đang chết dần”. Vâng, mọi thứ thật sự rất tối tăm… Tôi đã rất sợ hãi, run rẩy. … Hoàn toàn kiệt quệ, không lối ra, không lối thoát. Đối với tôi, nó dường như là một cuộc chạy marathon bất tận… Lần thứ hai,… Tôi đã hơi căng thẳng, đổ mồ hôi, nhưng không được bao lâu thì đột nhiên, tôi cảm thấy thư giãn. Hoàn toàn khác biệt. Mọi thứ trở nên sáng sủa, nhẹ nhàng. Cảm giác trở nên dễ chịu, ấm áp. Không có sự đau đớn. Một cảm giác gần như bay bổng, rõ ràng, như được nhấc bổng và hòa cùng với âm nhạc… Nó thực sự tuyệt vời. … Trải nghiệm quan trọng nhất là khi bóng tối biến thành ánh sáng, từ căng thẳng đến hoàn toàn thư thái.” [12]. [LSD, lo âu giai đoạn cuối đời]

Người nhận trị liệu thường xuyên chia sẻ rằng các buổi trải nghiệm có thể khó khăn hoặc đau đớn nhưng cũng rất có ích và hiệu quả lâu dài, đặc biệt khi họ có thể biến cảm xúc tiêu cực thành tích cực [12].

Kết

Chúng ta có thể thấy rằng trải nghiệm ảo giác cho phép người nhận trị liệu lột bỏ những quan điểm và suy nghĩ cũ để đón nhận những cái nhìn mới mà họ chưa hoặc không thể nghĩ tới. Nghiên cứu đã cho thấy sự sống động trong ký ức về trải nghiệm ảo giác có một mối liên hệ chặt chẽ với sự cải thiện lâu dài của sức khỏe người nhận trị liệu [13]. Hơn nữa, ⅔ người nhận trị liệu trong một nghiên cứu về psilocybin đánh giá rằng trải nghiệm ảo giác do psilocybin là một trong năm trải nghiệm có ý nghĩa nhất trong cuộc đời của họ [14].

Có thể thấy, PAP ảnh hưởng đến nhiều khía cạnh của cuộc sống, tuy nhiên, những nhân tố thực sự giúp người nhận trị liệu chính là sự nhận biết sâu sắc hơn, sự giải quyết và đối mặt với những cảm xúc mà họ muốn tránh và sự chấp nhận. Những điều này cho phép người nhận trị liệu nhận ra khả năng tự kiểm soát cuộc đời của mình để có một cuộc sống vui vẻ và khoẻ mạnh hơn.  

*Lưu ý: Bài viết chỉ mang mục đích cung cấp thông tin. Ở Việt Nam, việc sử dụng, tàng trữ, buôn bán các chất kích thích là bất hợp pháp. InPsychOut cũng không khuyến khích việc sử dụng chất thức thần hay bất kỳ loại thuốc nào khi không có sự tư vấn, chỉ định và giám sát của bác sĩ.

Biên tập: Trân Trần & Thoa Đinh | Minh họa: Froggy

Tham khảo

[1] van Schalkwyk GI, Wilkinson ST, Davidson L, Silverman WK, Sanacora G. Acute psychoactive effects of intravenous ketamine during treatment of mood disorders: Analysis of the Clinician Administered Dissociative State Scale. J Affect Disord. 2018 Feb;227:11-16. doi: 10.1016/j.jad.2017.09.023. 

[2] Belser AB., Agin-Liebes G, Swift TC, Terrana S, Devenot N, Friedman H, Guss JR, Bossis AP, Ross S. Patient Experiences of Psilocybin-Assisted Psychotherapy: An Interpretative Phenomenological Analysis. Journal of Humanistic Psychology. 2017;57:354–88. doi:10.1177/0022167817706884.

[3] Breeksema JJ, Niemeijer AR, Krediet E, Vermetten E, Schoevers RA. Psychedelic Treatments for Psychiatric Disorders: A Systematic Review and Thematic Synthesis of Patient Experiences in Qualitative Studies. CNS Drugs. 2020 Sep;34(9):925-946. doi: 10.1007/s40263-020-00748-y.

[4] Lafrance A, Loizaga-Velder A, Fletcher J, Renelli M, Files N, Tupper KW. Nourishing the Spirit: Exploratory Research on Ayahuasca Experiences along the Continuum of Recovery from Eating Disorders. J Psychoactive Drugs. 2017 Nov-Dec;49(5):427-435. doi: 10.1080/02791072.2017.1361559.

[5] Swift TC, Belser AB, Agin-Liebes G, Devenot N, Terrana S, Friedman HL, Guss JR, Bossis AP, Ross S. Cancer at the Dinner Table: Experiences of Psilocybin-Assisted Psychotherapy for the Treatment of Cancer-Related Distress. Journal of Humanistic Psychology.2017;57(1):488 - 519. doi:10.1177/0022167817715966.

[6] Griffiths RR, Johnson MW, Richards WA, Richards BD, McCann U, Jesse R. Psilocybin occasioned mystical-type experiences: immediate and persisting dose-related effects. Psychopharmacology (Berl). 2011 Dec;218(4):649-65. doi: 10.1007/s00213-011-2358-5. 

[7] Griffiths RR, Johnson MW, Carducci MA, Umbricht A, Richards WA, Richards BD, Cosimano MP, Klinedinst MA. Psilocybin produces substantial and sustained decreases in depression and anxiety in patients with life-threatening cancer: A randomized double-blind trial. J Psychopharmacol. 2016 Dec;30(12):1181-1197. doi: 10.1177/0269881116675513.

[8] Ross S, Bossis A, Guss J, Agin-Liebes G, Malone T, Cohen B, Mennenga SE, Belser A, Kalliontzi K, Babb J, Su Z, Corby P, Schmidt BL. Rapid and sustained symptom reduction following psilocybin treatment for anxiety and depression in patients with life-threatening cancer: a randomized controlled trial. J Psychopharmacol. 2016 Dec;30(12):1165-1180. doi: 10.1177/0269881116675512.

[9] Watts R, Day C, Krzanowski J, Nutt D, Carhart-Harris R. Patients’ Accounts of Increased “Connectedness” and “Acceptance” After Psilocybin for Treatment-Resistant Depression. Journal of Humanistic Psychology. 2017;57(5):520-64. doi:10.1177/0022167817709585.

[10] Camlin TJ, Eulert D, Thomas Horvath A, Bucky SF, Barsuglia JP, Polanco M. A phenomenological investigation into the lived experience of ibogaine and its potential to treat opioid use disorders. J Psychedelic Stud. 2018;2(1):24–35. doi:10.1556/2054.2018.004.

[11] Barone W, Beck J, Mitsunaga-Whitten M, Perl P. Perceived Benefits of MDMA-Assisted Psychotherapy beyond Symptom Reduction: Qualitative Follow-Up Study of a Clinical Trial for Individuals with Treatment-Resistant PTSD. J Psychoactive Drugs. 2019 Apr-Jun;51(2):199-208. doi: 10.1080/02791072.2019.1580805.

[12] Gasser P, Kirchner K, Passie T. LSD-assisted psychotherapy for anxiety associated with a life-threatening disease: a qualitative study of acute and sustained subjective effects. J Psychopharmacol. 2015;29(1):57–68. doi: 10.1177/0269881114555249.

[13] Carhart-Harris R, Leech R, Williams M, Erritzoe D, Abbasi N, Bargiotas T, Hobden P,

Sharp J. Implications for psychedelic-assisted psychotherapy: functional magnetic resonance imaging study with psilocybin. Psychiatry, Jan 2012; 200(3):238-244. doi:10.1192/bjp.bp.111.103309.

[14] Griffiths R, Richards A, McCann U, Jesse R. Psilocybin can occasion mystical-type experiences having substantial and sustained personal meaning and spiritual significance. Psychopharmacology 2006;187: 268–283. doi.org/10.1007/s00213-006-0457-5.